Pierwsza pomoc w terenie – jak zachować się w nagłych wypadkach

1. Zachowaj spokój

Jeśli dotrzesz na miejsce wypadku jako pierwszy, pamiętaj o najważniejszej zasadzie: zachować spokój. W ten sposób możesz skuteczniej nadzorować sytuację i skuteczniej udzielać pierwszej pomocy. Ratownik, który emanuje spokojem, daje również poczucie bezpieczeństwa poszkodowanemu.

2. Oceń niebezpieczeństwo

Szybko rozeznaj sytuację: Czy teren jest niebezpieczny? Czy istnieje np. dalsze ryzyko osuwania się kamieni? W sytuacjach awaryjnych, w których zagrożone jest twoje bezpieczeństwo, w pierwszej kolejności ratuj swoje życie. Wybierz numer alarmowy i nie narażaj się na żadne niebezpieczeństwo.

3. Zabezpiecz miejsce wypadku

Jeśli poszkodowany znajduje się w obszarze niebezpiecznym (np. na ruchliwej drodze lub na górskim szlaku rowerowym tuż za zakrętem), musisz zabezpieczyć miejsce wypadku (np. skrzyżowanymi kijkami trekkingowymi przed zakrętem).

4. Co stało się z osobą poszkodowaną?

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ma silne krwawienie lub skarży się na ból w klatce piersiowej, nie wolno tracić czasu. W tych zagrażających życiu sytuacjach kryzysowych liczy się każda sekunda.

5. Zadzwoń pod numer alarmowy

Już w wielu wypadkach telefon komórkowy uratował życie. Dlatego zawsze noś go przy sobie. Jeśli znasz krajowy numery alarmowe ratownictwa górskiego, wybierz ten numer. W polskich górach to numery do GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe): 985 lub 601 100 300. Numer ratunkowy nad wodą to: 601 100 100. Pod numerem alarmowym 112 możesz uzyskać pomoc w całej Europie. Uwaga: jeśli wybierasz się poza Europę, zdecydowanie powinieneś zapisać numer telefonu alarmowego.

6. Dzwoniąc pod numer alarmowy odpowiedz na pięć pytań:

  1. Kto dzwoni?
  2. Gdzie zdarzył się wypadek?
  3. Co się stało?
  4. Ilu jest poszkodowanych?
  5. Odpowiedz na zadane pytania

Bardzo ważna dla służb ratowniczych jest przede wszystkim dokładna lokalizacja miejsca wypadku. Idealnym rozwiązaniem jest jeśli masz pod ręką dane GPS lub mapę turystyczną, W przeciwnym razie podaj charakterystyczne punkty orientacyjne (np. polana, ostatnie skrzyżowanie). Następnie zawsze trzymaj swój telefon komórkowy w pobliżu, aby być dostępnym w razie jakichkolwiek dalszych pytań.

Wskazówka:

Obecnie dostępnych jest wiele bezpłatnych aplikacji do zainstalowania na smartfonach poprzez Google Play, które wspierają nas w trudnych sytuacjach. Szybka pomoc jest możliwa dzięki np. aplikacji „NaRatunek”, która umożliwia wysyłanie wiadomości SMS utworzonych na podstawie zaznaczonych ikon prezentujących zdarzenia i wypadki. Kolejna przydatna aplikacja, szczególnie dla poruszających się często po lasach w Polsce – „mBDL”, stworzona przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Korzystając z pozycjonowania GPS możesz zobaczyć swoją pozycję i dodatkowe punkty orientacyjne w pobliżu. Docenią ją szczególnie zwolennicy bushcraftu i survivalu. Aplikacja „RSO” – Regionalny System Ostrzegania – bardzo przydatna jako element szerszej usługi informowania społeczeństwa o zagrożeniach na terenie Polski.

Udzielenie pierwszej pomocy

Od wykonania połączenia alarmowego aż do czasu przybycie służb ratunkowych Twoim obowiązkiem jest opieka nad poszkodowanym. Boisz się, że zrobisz coś źle? Ryzyko wyrządzenia szkody poszkodowanemu jest bardzo niskie i nie jest ścigane przez prawo. Natomiast nieudzielenie pomocy jest karalne.

Wytyczne dla osób udzielających pierwszej pomocy

Jeśli jesteś w terenie z poważnie ranną ofiarą, zwykle wysyłany jest helikopter ratunkowy. Aby mógł on szybko znaleźć miejsce wypadku, ustaw się w dobrze widocznym miejscu i wyciągnij ramiona do góry.

Wskazówka:

jeśli wędrujesz w grupie, możesz rozdzielić zadania i tym samym przyspieszyć łańcuch ratunkowy.

Zmniejsz niepewność i nerwowość dzięki specjalnym szkoleniom

Najgorsze, co możesz zrobić w sytuacji awaryjnej to odwrócić wzrok! Niezależnie od tego, czy będziesz mówił do poszkodowanego, czy wykonasz telefon alarmowy – nie ma złej pomocy. Aby upewnić się, że w nagłych wypadkach zachowujesz się w sposób świadomy i przemyślany, zaleca się skorzystanie z kursu udzielania pierwszej pomocy w terenie, który jest specjalnie dostosowany do potrzeb miłośników wypraw i survivalu.

Oprócz najczęstszych rodzajów sytuacji kryzysowych poruszane są na kursach także inne tematy, takie jak:

  • Pierwsza pomoc psychologiczna.
  • Transport w trudnym terenie.
  • Wstrząs anafilaktyczny (zagrażająca życiu reakcja alergiczna, np. po użądleniu osy u osób cierpiących na alergię na ukąszenia).
  • Hipotermia / uszkodzenia cieplne.
  • Zatrucie (np. ziołami).

Zestaw do udzielania pierwszej pomocy: co powinno znajdować się w plecaku?

Ważnym tematem omawianym podczas kursów jest to, co należy do zestawu (apteczki) pierwszej pomocy w terenie. Jeśli masz już apteczkę przygotowaną na swoje wyprawy, powinieneś regularnie sprawdzać jej kompletność i daty ważności.

Dobrze zaopatrzona apteczka zawiera

  • Nożyczki do bandaży: ostre, ale niezbyt spiczaste
  • Pęseta do usuwania małych kamieni i wiórów
  • Koc ratunkowy jako ochrona przed hipotermią
  • Odcinane plastry do małych i dużych otarć i nacięć. Plastry na pęcherze są również często bardzo przydatne, gdy uciskają buty (skórzane lub trekkingowe).
  • Sterylne rękawiczki jednorazowe
  • Bandaże i kompresy z gazy do zakrywania ran
  • Trójkątne szale do unieruchamiania stawów w przypadku złamań
  • Środek dezynfekujący, aby zminimalizować ryzyko infekcji

Dodatkowe praktyczne opatrunki w zestawie pierwszej pomocy:

  • Taśmy/paski do sklejania otwartych, krwawiących ran
  • Taśmy sportowe do szybkiego mocowania bandaży i opatrunków na rany
  • Szyna usztywniająca z wyściółką do zabezpieczania wszelkiego rodzaju złamań.

Wskazówka:

Taśmy sportowe są również idealne do naprawy zepsutego sprzętu jak np. złamany kij trekkingowy.

Pierwsza pomoc w terenie: złamane kości, krwawienie, utrata przytomności, ból

Chropowate skały, pochyłe tereny, wielkie wysokości: jeden zły krok może doprowadzić do zagrożenia życia. Wędrówki i wspinaczka górska, wchodzenie na drzewa, skały, kolarstwo górskie, kanioning czy wiosłowanie – wszystkie te aktywności są wykonywane na świeżym powietrzu i mogą mieć poważne konsekwencje, jeżeli nie zachowa się odpowiedniej ostrożności.

Do najczęstszych urazów należą: otarcia po upadku, niewielkie skaleczenia spowodowane podrapaniem przez gałęzie lub podczas obchodzenia się z nożem myśliwskim i /lub kieszonkowym. W przypadku niewielkich obrażeń zwykle wystarczy plaster z zestawu pierwszej pomocy. Ale jak zachować się prawidłowo w przypadku poważnych obrażeń lub sytuacji zagrażających życiu?

Szybki przegląd typowych obrażeń / nagłych wypadków w terenie

Złamane kości

Jeśli podejrzewa się złamanie kości, złamana część ciała musi zostać ustabilizowana do czasu przybycia służb ratunkowych. Jeśli została złamana kość ramieniowa, pomoże trójkątna chusta z pakietu pierwszej pomocy lub, alternatywnie, część odzieży outdoorowej, jak np. koszula. Umieść rękę w pętli i zawieś chustę na szyi. Jeśli poszkodowana osoba ma złamaną nogę i musi zostać przetransportowana, zraniona noga powinna być przywiązana do zdrowej nogi w celu stabilizacji. Jeśli jednak nie wiadomo, co dokładnie się wydarzyło, nie ruszaj poszkodowanego – chyba że istnieje dalsze niebezpieczeństwo.

Utrata przytomności

Jeśli poszkodowana osoba nie reaguje na słowa i ostrożny dotyk, należy sprawdzić oddech przez obserwację, słuchając i przez dotyk. Jeśli oddech jest wyczuwalny, należy położyć osobę poszkodowaną w stabilnej pozycji bocznej i regularnie sprawdzać oddech. Jeśli nie ma oddechu, należy zadzwonić pod numer alarmowy i natychmiast rozpocząć sztuczne oddychanie.

Silne krwawienie

Priorytetem jest zatrzymanie krwawienia. Przytrzymaj skaleczoną część ciała w pozycji do góry i szybko załóż opaskę uciskową: załóż sterylny opatrunek na rany, owiń bandażem z gazy dwa lub trzy razy, załóż podkładki uciskowe i naciągnij pozostały bandaż z gazy wokół rany tak mocno, jak to możliwe. Jeśli rana krwawi nadal przez opatrunek, po prostu nałóż na nią drugi bandaż uciskowy. Jeśli nie masz przy sobie zestawu ratunkowego, możesz użyć kawałka czystego materiału (np. chustę, t-shirt) i jako dodatkowego tamponu użyj np. paczki chusteczek higienicznych.

Zawał serca

Jeśli ktoś narzeka na ból i ucisk w klatce piersiowej z promieniowaniem do lewego ramienia, konieczne jest szybkie działanie: może to być zawał serca. Porozmawiaj z osobą poszkodowaną i nakłoń ją do spokojnego oddychania. Podnieś tułów (np. oprzyj ją o drzewo, a jeżeli to niemożliwe sam usiądź za nią), przykryj i poczekaj na przybycie pomocy.

Co zrobić, gdy zabraknie telefonu komórkowego?

Telefon komórkowy leży w domu lub nie masz zasięgu? Jeśli jesteś sam z poszkodowaną osobą lub sam potrzebujesz pomocy, powinieneś znać alpejski sygnał ratunkowy:

W ciągu 1 minuty wykonaj 6 sygnałów akustycznych (gwizdanie, wołanie) lub zwróć na siebie uwagę np. latarką, lusterkiem, machaj kurtką softshellową.

Po jednominutowej przerwie powtórz sygnały. Jeśli zostaną rozpoznane, ratownicy odpowiedzą 3 razy w ciągu jednej minuty na sygnały widzialne lub akustyczne. Niemniej jednak kontynuuj alpejski sygnał alarmowy, aż ratownicy do ciebie dotrą.